Oefenboerderij

Op pad met een groep studenten van de Permacultuur School Nederland jaaropleiding: excursie over hakhout en knotbomen. Om te leren op efficiënte wijze biomassa te kweken en tegelijk functies te laten vervullen zoals windluwtes, lichtinval en doorgangen en nestplaatsen voor dieren. Een groep leidde ik rond op Fort de Gagel in Utrecht-Overvecht, twee andere groepen langs Oud-Zuylen.

Ecoloog en filmmaker John Liu liet in De Rode Hoed duidelijk zien waar de wortels zitten van de diverse crises van vervuiling, bodem-erosie en verlies aan biodiversiteit. Na de documentaire Groen Goud konden we hem nu zien op het podium.

It’s the Food, Stupid! (4e reeks, afl. 1, 25 februari 2013)
De Rode Hoed, Amsterdam, feat. MC Felix Rottenberg

John Liu is filmmaker en ecoloog. Hij bestudeert het al dan niet functioneren van land-ecosystemen plus de sociologische oorzaken en gevolgen. De onderliggende principes van biodiversiteit, biomassa en opbouw van organisch materiaal gebruikt hij om ecosystemen te herstellen. Deze ecological restoration past hij toe op verwoestijnde natuurgebieden en landbouwgronden, maar ook wel op stedelijk en industrieel gebied. Tegelijk wijst John Liu op enkele vrij simpele, primaire oorzaken van verwoestijning, overstromingen, vervuiling, armoede, klimaatverandering en verlies van biodiversiteit.

Die onderliggende oorzaken zijn onze visie op welvaart en een ‘flaw of logic’ in ons economisch systeem. Vanuit het zogeheten Westen is de markt van zuidelijke landen opengebroken, en is niet-westerse landen de visie ingefluisterd dat welvaart gelijkstaat aan de productie en consumptie van goederen en diensten. (John Liu herhaalde dat enkele malen in deze woorden: “The mercantile expansion to the world, saying that wealth comes from the consumption and production of goods and services.”) Deze visie creëert perverse prikkels.

De ‘flaw of logic’ in de economie laat John Liu zien aan de hand van een filmpje van een prachtig bos. “Hoe kan dit bos niets waard zijn? Het is pas iets ‘waard’ als je het omkapt.” Dan ontstaat er ‘waarde’, dus ‘welvaart’. Hieraan ligt ten grondslag dat productie meeweegt en ecologische functies niet. Zo veel mogelijk produceren staat centraal. Geëxternaliseerde kosten staan niet op de balans. Grondstoffen kosten niks, afgeleide producten (derivatives) maken een economie ‘waardevol’. Zo kan het gebeuren dat Mali als eennalaagste scoort in welvaartsindexen terwijl daar een van de belangrijkste ecosystemen ligt voor de waterhuishouding binnen ons planetaire klimaatsysteem. Als de redeneerfout in onze economie is hersteld en de geëxternaliseerde kosten worden ingerekend, dan is de huidige situatie in het Westen geen ‘welvaart’: dan tellen de slavernij, de ongelijkheid, overstromingen en biodiversiteitsverlies mee, en daarmee dus ook de gerede kans dat wij als top van de voedselketen hard op weg zijn ons eigen bestaan onmogelijk te maken. Daarom zouden we niet meer moeten praten over ‘duurzaamheid’ maar over ‘survival’.

Is John Liu dan voor het waarderen van ecosysteemdiensten in geld? Nee, zegt hij resoluut. We gaan niet de natuur monetariseren, we gaan de economie vernatuurlijken. Want wat is geld eigenlijk? Het zijn papiertjes op basis van vertrouwen. Als we ecologisch functioneren als basis nemen voor welvaart en niet de consumptie en productie van goederen en diensten, gaat al onze inzet naar het herstellen van verschraalde en vervuilde bodems en waterlopen. Wat blijkt uit de projecten waarnaar John Liu verwijst (zie hieronder), is dat een holistische oplossing op basis van ecologische principes minder geld kost dan de nood te blijven lenigen die uit bijvoorbeeld verwoestijning voortkomt. Het is dus geen opoffering. Wat hiervoor wel nodig is is een paradigmashift (de aarde is niet plat: welvaart is wat anders dan consumeren en produceren).

Als 18-21 procent van de wereldbevolking deze verandering in onze economie wil, stelt Liu, dan gebeurt het ook. Als daar nog vrouwenrechten en dus toegang tot geboortebeperking bij komen, en speculatie op voedsel wordt verboden als de misdaad die ze werkelijk is, dan hebben we een realistische route naar het oplossen van de diverse crises. John Liu is tot nu toe in tachtig landen geweest en overal ziet hij dat mensen walgen van hoe het nu gaat. Intussen leidt de maatschappij ons wel af van diepgang: het profane en het triviale loopt door elkaar heen. John Liu herhaalde wat hij ook in ‘Green Gold’ al zei: de kennis die we hebben verplicht ons te handelen. Ons de vraag te stellen waar we intellectueel stáán. En de problemen op te lossen om daadwerkelijke welvaart te verzorgen.

‘Not very well socialised’, zo kenschetst John Liu zichzelf. ‘Well socialised’ handelen en ‘doing the right thing’ maakt de wereld momenteel onbewoonbaar voor toekomstige generaties. ‘If we think we can solve these things by going shopping and going to work’… not.

• In Nederland werd John Liu’s documentaire ‘Green gold’ uitgezonden in VPRO’s Tegenlicht (‘Groen Goud‘, 30 april 2012).
• John Liu’s werk vind je via het Environmental Education Media Project, EEMP (“The EEMP is dedicated to researching and communicating globally about functional and dysfunctional ecosystems, in order to envision the way forward for humanity to survive, in a world with intact ecosystems.”)
• Video’s waarnaar John Liu in zijn presentatie verwees, staan gepubliceerd op whatifwechange.org.

twitter: @FollowEEMP
#foodstupid

Tip van Oefenboerderij: People who feel joyful and/or dislocated after reading the above, can turn to Reverend Billy and the Church of Life after Shopping. The Rev’s regular Freak Storm (short vodcasts) and the full length motion picture What would Jesus buy? make clear how to ‘back away from the product’ and rediscover our society. Earthaluia! www.revbilly.com