Leren in het groen

Dit is ‘n artikel dat ik heb geschreven voor de digitale etalage ‘Opvoeding en onderwijs’ van Bibliotheek.nl. Aan de hand van het thema ‘In balans’ legde ik uit hoe het onderwijs erbij gebaat is als leerlingen samen werken in het groen. Zowel voor de leeropbrengst als voor de groepsdynamiek. Van biologie en aardrijkskunde tot wiskunde en economie. Met dank aan Saskia.

NB: De documentaire van Living Learning staat niet meer online maar ik kan deze desgewenst in de Transitiebieb van Stichting Permacultuur Onderwijs onderbrengen. Zie www.PermacultuurOnderwijs.nl/Transitiebieb

[thema: ‘Kinderen, jongeren, opvoeding en onderwijs in balans’]

Groenwerk als evenwichtige leeromgeving

Werken in het groen biedt leerlingen uitdagende, realistische situaties voor het ontwikkelen van hun kennis en vaardigheden. Dat kan in de natuur, op een boerderij of in een schooltuin. Hier creëer je evenwicht in de groepsdynamiek en bied je input voor diverse leerstijlen.

Leren en spelen in een groene omgeving staat tegenwoordig hoog op de agenda van veel scholen. Dit kan ook van pas komen voor de effectiviteit van het onderwijs en voor de groepsdynamiek. Of het nu een schooltuin, natuurwerk of boerderijschool is: dit geldt vooral als een project uitgesproken leerdoelen heeft en over langere tijd draait. Een excursie naar een boerderij is wat anders dan een project waarin leerlingen zelf beslissingen mogen nemen. Voor de leerkracht die uitgaat van actief leren en/of samenwerkend leren kan een project op een boerderij, in de natuur of op een schooltuin reuze interessant zijn als je er een taak aan koppelt, met verantwoordelijkheden. Je kan die taak namelijk zó opstellen dat je van tevoren weet dat de leerlingen bijvoorbeeld bepaalde rekensommen moeten maken, historische gegevens verzamelen en rollen moeten verdelen in de groep.

Allerlei vakken
Een geslaagde leeromgeving zie je op een Noorse boerderijschool. Deze heeft als voorbeeld gediend voor veel Nederlandse projecten. Een korte video met Engelse ondertiteling staat op LivingLearning.org < http://www.livinglearning.org/InEnglish.htm > (met een transcript van wat er wordt gezegd). Leerlingen komen eens per week op deze boerderij en verbouwen er vlas (twee cultuursoorten: olie-vlas en linnen). Ze komen in dit project voor problemen te staan die ze alleen met bepaalde wiskundige, biologische en economische inzichten kunnen oplossen. Ook de vakken tekenen, geschiedenis en aardrijkskunde komen ‘als vanzelf’ aan bod.

Ander soort talenten
In de praktijk van natuur, tuin en boerderij schep je ruimte voor leerlingen om op de materie in te haken via hun leerstijl. Verder is er ruimte voor de leerlingen om verschillende soorten intelligenties te gebruiken (zie ook www.bibliotheek.nl/thema/opvoeding-en-onderwijs/meervoudige-intelligentie ). Een leerling die bij de cognitieve taken voor wiskunde in de klas niet goed scoort, kan in de praktijk een logistiek rekentalent blijken. Want als je met zijn vijven veertig kropjes sla moet oogsten en je hebt drie oogstkratten, begin je dan aan de lange of aan de korte kant van het perceel? Je wilt daarbij zo weinig mogelijk op de aarde trappen want dan stoor je de nuttige wormen te veel… Bij zulke wiskundige problemen is het belangrijk dat er genoeg tijd is, en dat de leerkracht van tevoren goed de voorkennis en de leerdoelen in beeld brengt, zegt Torsten Kellander (2009, p.24). Kellander ontwikkelde in Zweden een mobiel wiskundelab. Ook in Nederland wordt inmiddels geëxperimenteerd met wiskunde buiten de school. Een Groningse basisschool zette een project op waarin de schooltuin direct gekoppeld is aan onder andere de lessen economie en handel. De leerlingen verkopen de producten uit de tuinen. De beslissingen die de leerlingen nemen en hun samenwerking zijn belangrijk, want het project staat of valt ermee.
<link: Groningen Jenaplanschool schooltuin + handel/economie http://www.leraar24.nl/video/2949/ondernemerschap-in-de-schooltuin >

Samenwerking
Behalve de beoogde schoolkennis kun je ook de groepsdynamiek en vaardigheden voor samenwerking een impuls geven. Een deelnemer aan een boerderijproject (Nina): “En de klas is er ook een beetje aardiger van geworden, want we hebben veel met elkaar gewerkt. En dat was eerst minder, we waren meer in groepjes en nu is het meer dat we samen zijn en aardig tegen elkaar doen” (Schreurs 2009, p.4). In een ander project ziet een docent dat de “intensievere programma’s volgens de docenten vooral betekenis [hebben] voor het verbeteren van de relatie tussen de kinderen, verantwoordelijkheidsgevoel, zelfreflectie en zelfvertrouwen” (Levende Boerderij, Lerende Kinderen; 2009a, p. 47). Aardig is dat volgens dit rapport drukke of moeilijke kinderen (zeggen sommige ouders) ook kalmer of hulpvaardiger worden in de thuissituatie (2009b).

Robuust
Een schooltuin, natuurgebied of boerderij is niet de enige omgeving waarin je activerend onderwijs kunt uitvoeren. Levensechte, probleemgestuurde leersituaties kun je ook scheppen in een timmerwerkplaats, restaurant of muziekstudio. De boerderij of tuin heeft de voordelen dat alles er lekker robuust is (iets kapotmaken gaat niet zomaar), voordelen voor gezondheid en concentratie dankzij de buitenlucht (zie het thema ‘Buitenlucht’), dat dieren op kinderen een aantrekkingskracht hebben, en dat leerlingen door de omgang met de dieren ook voor interessante ethische vragen komen te staan.

Bronnen:
Kellander, T. (2009). ‘Rekenen in de openlucht.’ In: Mensenkinderen. Tijdschrift voor en over jenaplanonderwijs. 24, 3 (nummer 115, januari 2009), pp. 22-25. Uitgegeven door de Nederlandse Jenaplan Vereniging. www.jenaplan.nl/cms/upload/pdf/MK115_24-3-09.pdf

Schreurs, E. (2009). ‘Zelfonderzoek met kinderen. De KinderZelfKonfrontatieMethode
als reflectie-instrument .’ In: Mensenkinderen. Tijdschrift voor en over jenaplanonderwijs. 24, 3 (nummer 115, januari 2009), pp. 3-5. Uitgegeven door de Nederlandse Jenaplan Vereniging. www.jenaplan.nl/cms/upload/pdf/MK115_24-3-09.pdf

‘Levende Boerderij, Lerende Kinderen. Beschrijving en effecten van verschillende vormen van educatie op de boerderij.’ Rapport. (2009a). Diverse auteurs van Plant Research International (Wageningen University & Research centre), Stichting Educatief Platteland, Stichting Boerderijschool & Orgyd Procesadvies. http://multifunctionelelandbouw.net/system/files/documenten/rapport_levende_boerderij_lerende_kinderen.pdf

‘Levende Boerderij, Lerende Kinderen . Beschrijving en effecten van verschillende vormen van educatie op de boerderij.’ Brochure. (2009b). http://multifunctionelelandbouw.net/system/files/documenten/brochure_levende_boerderij_lerende_kinderen_0.pdf

Schreurs, E. (2011). ‘De boerderijschool. Ervarend leren in de praktijk.’ In: Egoscoop, 15, 3 (maart 2011), pp. 10-13. http://boerderijschool.nl/wp-content/uploads/2012/12/egoscoop_de_boerderijschool.pdf

Links:
www.boerderijschool.nl
www.educatiefplatteland.nl
www.landschapsbeheer.nl/projecten/dat-doen-we-samen/project/je-school-kan-de-boom-in/28
www.groenkennisnet.nl/onderwijs/
multifunctionelelandbouw.net
www.outdoorteaching.com
www.springzaad.nl
www.natuurwijs.nl